Taalbeleid vanuit een meertalig perspectief

De aandacht voor meertaligheid in het mbo wordt groter en dat is niet vreemd, want het aantal meertaligen in de samenleving neemt toe. Bij het Kennispunt Taal en Rekenen komen steeds meer vragen binnen over de begeleiding van NT2-studenten en hoe om te gaan met meertaligheid in de klas. De bijeenkomst Platform Taal in MBO van 24 maart stond dan ook in het teken van Taalbeleid vanuit een meertalig perspectief. Taalonderzoeker Wilma van der Westen leidde de bijeenkomst in met een presentatie over meertaligheid.

Meertaligheid in de samenleving is niet nieuw, in de grensstreken en in de grote steden spreken studenten thuis, naast het Nederlands, vaker dan in de rest van het land een andere taal of dialect. De verwachting is echter dat twee- of meertaligheid door migratiestromen wereldwijd de norm gaat worden, dus ook in Nederland. Op dit moment is meertaligheid in het mbo-onderwijs al een hot topic, onder andere vanwege de grote aantallen Oekraïense vluchtelingen.

De toename van meertalige studenten in het mbo levert knelpunten op in het onderwijs, want studenten die de Nederlandse taal niet beheersen, kunnen de lessen minder goed volgen. Ook hebben ze moeite met het lezen van de lesstof en het maken van toetsen. Docenten worstelen op hun beurt met deze meertalige studenten, omdat ze vaak niet goed weten hoe ze hen moeten begeleiden.

Een goede beheersing van het Nederlands is een voorwaarde voor schoolsucces. Lange tijd overheerste daarom de overtuiging dat meertaligen volledig ondergedompeld moesten worden in de Nederlandse taal is, zowel thuis, als op school. Dit eentalig perspectief dat uitgaat van het idee dat de verschillende talen in de hersenen van meertaligen aparte eenheden zijn, is volgens taalwetenschappers echter achterhaald. Onderzoek laat zien dat de verschillende talen in de hoofden van meertaligen geen gescheiden systemen zijn, maar dat zij voortdurend gebruik maken van één meertalig repertoire.

Taalwetenschappers menen dan ook dat de aanpak van ‘onderdompeling in de andere taal’, oftewel ‘doeltaal is voertaal’ niet de beste manier is om te werken aan taalontwikkeling.    Taalontwikkeling moet niet gericht zijn op de taal in z’n algemeenheid met veel aandacht voor werkwoordspelling of lidwoorden. Want dit zijn zaken die moeilijk leerbaar zijn en de taalontwikkeling juist kunnen vertragen. Taalontwikkeling bij meertaligen moet gericht zijn op repertoire building: het opbouwen van meertalige repertoires binnen beroeps- of burgerschapscontexten. De focus ligt niet op kennis van de talen zelf, maar op het gebruik ervan.

Mbo-docenten kunnen met verschillende aanpassingen in de les veel bereiken voor meertalige studenten. En dat begint bij erkenning van de meertaligheid: openheid en respect voor andere talen en culturen leidt tot een inclusief leerklimaat en tot meer zelfvertrouwen en een groter welbevinden onder studenten.

Daarnaast kunnen docenten gebruikmaken van de meertaligheid onder studenten door middel van translanguaging. Bij translanguaging wordt de ene taal gebruikt om de andere taal te versterken. Het omvat zowel het spontane gebruik van meertaligheid waarbij alle taalvaardigheden ingezet worden, als een pedagogische aanpak waarbij de inzet van meertaligheid wordt gebruikt bij instructies en bij het leerproces.

Hoe breng je translanguaging dan in de praktijk? Docenten kunnen er bijvoorbeeld voor kiezen om een instructie te geven in twee talen en voorkennis kan geactiveerd worden met bronteksten in verschillende talen. Of door studenten voorafgaand aan een opdracht eerst in de eigen taal een onderwerp te laten bespreken. Na het activeren van de voorkennis in de eigen taal kunnen de studenten een terugkoppeling geven in het Nederlands, bijvoorbeeld in de vorm van een kort verslagje of een gesprek. Zo wordt niet alleen de voorkennis geactiveerd, maar wordt ook gewerkt aan contextrijke taalontwikkeling.

Meer weten
Wil je meer weten over meertaligheid in de klas? Kijk dan bij de links en downloads hieronder.