Instellingsexamens taal: een goed gesprek over inkoop, tenzij …
Gepubliceerd:
12 december 2023
Leestijd:
5 minuten

Wat zegt de hoeveelheid geschreven of gesproken taal over het gemaakte niveau van een taalexamen? In ieder geval niet genoeg om een student pardoes met een onvoldoende te beoordelen als deze niet aan de eisen van het exameninstrument voldoet, vertelden taalexperts Rina de Vries en Inge van Meelis tijdens de platformdagen taal en moderne vreemde talen in Woerden, die eind november werden georganiseerd door Kennispunt MBO Taal en Rekenen.
Dergelijke voorwaarden in de instellingsexamens taal leiden met regelmaat tot frustratie bij docenten en examinatoren. Daar komt bij dat steeds meer taaldocenten ervaren dat de ingekochte examens voor bepaalde doelgroepen, zoals NT2-studenten, niet passend zijn. De gevolgen laten zich raden: onnodig lage cijfers en studenten die zelfs ongediplomeerd de school verlaten. Het Kennispunt MBO Taal en Rekenen vond het daarom hoog tijd om het onderwerp instellingsexamens op de agenda te zetten en organiseerde daarom twee platformdagen over dit onderwerp, waarbij taalexperts, docenten en beleidsmedewerkers met elkaar in gesprek gingen over de vraag wat een goed instellingsexamen is, welke argumenten er zijn om instellingsexamens in te kopen en wat goede redenen zijn om instellingsexamens zélf te construeren. Tijdens de platformbijeenkomst moderne vreemde talen werd ook stilgestaan bij de herziene versie van het ERK en de betekenis van de ‘nieuwe’ begrip mediation.
Wat is een valide examen?
Het ochtendprogramma van de bijeenkomsten stond in het teken van de ‘theorie van het instellingsexamen’, waarbij de experts uitleg gaven over de algemene kwaliteitseisen van examens en ingingen op de vraag wanneer een examen meet wat het moet meten. Ook legden zij uit hoe bepalend de hoeveelheid voorkennis kan zijn op het examenresultaat en werd kort stilgestaan bij de betekenis van het begrip ‘generiek examen’. Het is een misverstand dat het woord generiek hier voor algemene inhoud of context staat, het verwijst namelijk naar een niveaubepaling, bijvoorbeeld 3F of B2. Bovendien bestaat zoiets als algemene inhoud niet: exameninhoud is inhoud van docenten en examenmakers en vaak cultureel en klasse bepaald. Generieke taalexamens gaan doorgaans over onderwerpen die ver van studenten af staan en waar zij weinig voorkennis over hebben. Het gevolg volgens veel docenten: lagere examenresultaten!
Waarom kiezen scholen ervoor om examens in te kopen?
Zou het dan niet goed zijn, om de taalexamens beter aan te laten sluiten op de belevingswereld van de student, bijvoorbeeld door ze beroepsgerichter te maken? Docenten die werken met beroepsgerichte, vaak zelf geconstrueerde exameninstrumenten constateren dat er voor deze examens betere resultaten worden behaald, dan voor de ingekochte instellingsexamens. De vraag is nu waarom veruit de meeste scholen er toch voor kiezen om generieke examens in te kopen, terwijl zelf construeren ook een optie is. Hier hebben scholen natuurlijk goede redenen voor die doorgaans praktisch en organisatorisch van aard zijn. In de eerste plaats speelt tijd een belangrijke rol in deze kwestie. Het construeren van examens is een tijdrovende klus, waarvoor de docent gefaciliteerd dient te worden en wat mogelijk ten koste gaat van beschikbare lesuren. Daar komt bij dat examens construeren een vak apart is: een goede docent is niet per se een goede examenconstructeur. Bij ingekochte exameninstrumenten heeft de school bovendien de zekerheid dat er sprake is van validatie. Tot slot zijn ook de kosten een belangrijk argument om in te kopen: hoewel het onduidelijk is of inkoop goedkoper is dan zelf construeren, is het voor een school van tevoren wél helder wat de kosten zullen zijn. Al met al zijn bovenstaande argumenten uiteraard goede redenen voor scholen om te kiezen voor inkoop.
Inkopen, tenzij…er goede argumenten zijn om zelf te construeren
Toch zijn er ook goede argumenten om zelf examens te construeren. De belangrijkste reden om dit te doen: de examens sluiten beter aan op de belevingswereld van studenten, waardoor hogere resultaten behaald kunnen worden. Scholen die zelf examens maken, betrekken hierbij vaak de beroepscontext, wat voor veruit de meeste studenten vertrouwde inhoud is, maar in het bijzonder voor NT2-studenten. Vooral NT2’ers worden benadeeld door de ingekochte examens, omdat deze vaak gaan over onderwerpen waar zij niet bekend mee zijn en waar zij dus géén voorkennis over hebben. Het gevolg hiervan is dat veel NT2’ers uitvallen op taal, terwijl beroepsgerichte examens hun slagingskans kunnen vergroten!
Een tweede argument om examens zelf te maken, is het feit dat de school hiermee onafhankelijk wordt van commerciële partners, die bovendien bedoeld, of onbedoeld, veel invloed uitoefenen op de wijze van examinering binnen school.
Een ander voordeel van het zelf construeren van examens is het feit dat de school die op ieder gewenst moment kan aanpassen, terwijl het bij ingekochte examens vaak lang duurt voordat fouten aangepast worden. Een belangrijk argument om examens zelf te maken, is het feit dat dit bijdraagt aan de professionalisering en het werkplezier van de taaldocenten. Docenten die construeren, zijn immers op een andere manier met hun vak bezig en worden uitgedaagd zich te verdiepen. Scholen die docenten het vertrouwen geven om examens te maken, erkennen hiermee hun expertise.
Tot slot, het idee dat zelf gemaakte instellingsexamens van mindere kwaliteit zouden zijn, is nergens op gebaseerd. Ook deze examens moeten namelijk vastgesteld worden door de examencommissie, om de kwaliteit te waarborgen. Meer informatie over het zelf construeren en valideren van examens is te vinden op de site van Kennispunt MBO Onderwijs & Examinering.
Wil jij op jouw school het goede gesprek aangaan over het inkopen of zelf maken van examens? Gebruik dan de juiste argumenten.
Kennispunt MBO Onderwijs en Examinering:
Gerelateerde artikelen
Veelgestelde vragen
Meer weten over dit onderwerp?
Meer weten over dit onderwerp?
Aanmelden nieuwsbrief
taalenrekenen © Copyright 2025